گواتر ،علل ،علائم ،درمان

گواتردکتر متخصص فوق تخصص غدد تیروئید

---

دکتر صابر سادات امینی فوق تخصص غدد و متابولیسم و متخصص داخلی – شریعتی ، روبروی مترو قلهک ، کوچه سجاد ، ساختمان پزشکان سجاد ، طبقه دوم ، واحد ۴،تلفن ۲۲۶۲۴۸۶۳ –     ( تلفن منشی مطب برای رزرو وقت  ۰۹۲۲۶۸۳۱۸۴۸)

---

گواتر چیست؟

گواتر به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید گفته میشود. تیروئید یک غده پروانه‌ای است که در قاعده و جلوی گردن قرار دارد. اگرچه گواتر معمولاً بدون درد است، اما یک گواتر بزرگ می‌تواند باعث ایجاد سرفه شده ونیز باعث اختلال در بلع یا نفس کشیدن شود.

شایع ترین علت گواتر در سراسر جهان کمبود ید در رژیم غذایی است. در کشورهایی که استفاده از نمک یددار معمول است، گواتر بیشتر به دلیل پرکاری یا کم کاری تیروئید یا وجود ندول در غده ایجاد میشود .

گواتر چه علائمی دارد ؟ ایا باعث درد میشود ؟

گواتر اغلب باعث درد نمیشود و اغلب گواتر ها بی درد هستند همه گواترها باعث ایجاد علائم ایجاد نمیشوند ولی گاهی این علائم را ممکن است ایجاد کنند :

• تورم در قسمت تحتانی گردن
• احساس گرفتگی در گلو
• سرفه
• خشونت صدا
• اشکال در بلع
• اشکال در تنفس

غده تیروئید دو هورمون اصلی تولید می کند: تیروکسین T4  و تریودوتیرونینT3. این هورمون‌ها در جریان خون گردش می‌کنند و در تنظیم سوخت و ساز بدن نقش دارند. آن‌ها به کنترل مصرف چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها، دمای بدن، ضربان قلب و تولید پروتئین کمک می‌کنند.

غده هیپوفیز و هیپوتالاموس از طریق هورمون TSH  میزان تولید و رهاسازی T4 و T3 را کنترل می‌کنند.

گواتر باعث کم کاری تیرو ئید میشود یا پرکاری تیروئید ؟

داشتن گواتر لزوماً به این معنی نیست که غده تیروئید به طور عادی کار نمی‌کند. حتی در صورت بزرگ شدن، تیروئید ممکن است مقادیر طبیعی هورمون تولید کند و بیمار پر کار و یا کم کار نباشد .

علل گواتر

گواتر بعلل مختلف ممکن است ایجاد شود از جمله شایع ترین علل گواتر :

• کمبود ید

عنصر ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است و در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت می‌شود. در کشورهای در حال توسعه، افرادی که در مناطق خشک و یا کوهستانی زندگی می‌کنند، غالباً از نظر ید کمبود دارند و تیروئید در تلاش برای به دست آوردن ید بیشتر بصورت جبرانی بزرگ شده وامکان ایجاد گواتر وجود دارد. کمبود ید ممکن است با رژیم غذایی حاوی غذاهای مهار کننده هورمون مانند کلم، کلم بروکلی و گل کلم بدتر شود.

در کشورهایی مثل ایران که نمک ها ید دار شده اند دیگر کمبود ید علت شایع گواتر نیست .

• بیماری گریوز

گواتر ممکن است در پرکاری تیروئید ایجاد شود زمانی رخ دهد که غده تیروئید هورمون تیروئیدی زیادی تولید می کند . یک نوع از پرکاری تیروئید بیماری گریوز است در بیماری گریوز، آنتی بادی‌های تحریکی تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث می‌شود تیروکسین اضافی تولید کند. این تحریک بیش از حد باعث تورم تیروئید می‌شود.

• بیماری هاشیموتو

گواتر همچنین می‌تواند ناشی از کم کاری تیروئید باشد. مانند بیماری گریوز، بیماری هاشیموتو نیز یک بیماری خود ایمنی است. اما به جای تولید هورمون بیش از حد، هاشیموتو به تیروئید آسیب می‌رساند به طوری که میزان تولید هورمون بسیار کم می‌شود.

با کمبود سطح هورمون، غده هیپوفیز TSH بیشتری را برای تحریک تیروئید تولید می‌کند، که در نتیجه باعث بزرگ شدن غده می‌شود.

• گواتر مولتی مدولار

در این شرایط، چند توده به نام ندول در تیروئید ایجاد می‌شود و در نتیجه باعث بزرگ شدن اندازه کلی غده می‌شود.

• ندول‌های منفرد تیروئید

در این حالت، یک ندول در یک قسمت از غده تیروئید ایجاد می‌شود. درصد کمی از ندول های تیروئید سرطانی میشوند.

• سرطان تیروئید

سرطان های تیروئید بسیار ناشایع‌تر از ندول‌های خوش‌خیم هستند. بیوپسی ندول تیروئید در تشخیص سرطانی بودن آن بسیار دقیق هست.

• بارداری

هورمونی که در دوران بارداری تولید می‌شود بنام گنادوتروپین کوریونی انسان (HCG)، ممکن است باعث شود تا غده تیروئید کمی بزرگ شود که بعد زایمان دوباره به اندازه قبلی بازمیگردد .

• التهاب

تیروئیدیت یا التهاب تیروئید یک بیماری التهابی است که می‌تواند باعث درد و تورم در غده تیروئید شود. همچنین ممکن است باعث افزایش بیش از حد تولید تیروکسین گردد.

عوامل خطر گواتر

گواتر می‌تواند در هر دوره ای از طول زندگی ایجاد شود. برخی از عوامل خطر شایع گواتر شامل موارد زیر است:

• کمبود ید رژیم غذایی. افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند که میزان ید در رژیم غذایی‌شان کم است و به مکمل‌های ید دسترسی ندارند، در معرض خطر گواتر قرار دارند.
• جنس مونث. زنان بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات تیروئیدی هستند و احتمال ابتلا به گواتر نیز در آن ها بیشتر است.
• سن. گواتر بعد از ۴۰ سالگی شایع‌تر است.
• سابقه پزشکی. سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری خود ایمنی خطر گواتر را افزایش می‌دهد.
• بارداری و یائسگی. احتمال بروز مشکلات تیروئیدی در دوران بارداری و یائسگی بیشتر است.
• داروهای خاص. برخی از داروها، از جمله داروی قلب آمیودارون و داروی روانپزشکی لیتیوم، خطر را افزایش می‌دهند.
• قرارگیری در معرض تشعشع. سابقه عکس‌برداری متعدد با اشعه ایکس در مناطق گردن یا قفسه سینه یا قرار گرفتن در معرض تشعشعات هسته ای احتمال ابتلا به اختلالات تیروئیدی و گواتر را افزایش میدهد.

عوارض گواتر

گواترهای کوچک که مشکلات جسمی یا زیبایی ایجاد نمی‌کنند، یا همراه با پرکاری یا کم کاری یا ندول  نباشند مشکلی ایجاد نمیکنند. اما گواترهای بزرگ می‌توانند باعث احساس فشار در گردن ، مشکل در تنفس یا بلع غذا و همچنین سرفه شوند.

گواترهایی که ناشی از شرایط دیگر مانند کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید است، ممکن است با تعدادی از علائم همراه باشد؛ از جمله  خستگی و افزایش وزن و کاهش وزن ناخواسته، تحریک پذیری و مشکل خواب.

گواتر چگونه تشخیص داده میشود ؟

در یک معاینه فیزیکی معمول پزشک فوق تخصص غدد ممکن است با لمس و معاینه گردن غده تیروئید بزرگ شده و گواتر را کشف کند. در بعضی موارد، ممکن است پزشک بتواند وجود ندول‌ها را نیز با معاینه تشخیص دهد.

در بیمار مبتلا به گواتر چه بررسی هایی انجام میشود ؟

• آزمایش هورمون

آزمایش خون می‌تواند میزان هورمون‌های تولید شده توسط غدد تیروئید و هیپوفیز را تعیین کند. اگر فعالیت تیروئید کم باشد، سطح هورمون تیروئید نیز پایین خواهد بود. در عین حال، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) بالا می‌رود زیرا غده هیپوفیز سعی می‌کند غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون تیروئید بیشتری تولید شود.

در گواتر مرتبط با پرکاری تیروئید، سطح هورمون تیروئید در خون بالا و سطح TSH پایینتر از حد طبیعی است.

• سونوگرافی

وسیله ای مانند میله (مبدل) بالا گردن نگه داشته می‌شود. امواج صوتی از گردن و پشت عبور کرده و تصاویر را روی صفحه رایانه تشکیل می‌دهند.

تصاویر اندازه غده تیروئید را نشان می‌دهند و این غده حاوی ندول‌هایی است که ممکن است دکتر فوق تخصص غدد نتوانسته آن را احساس کند.

• اسکن تیروئید

در طی اسکن تیروئید، یک ایزوتوپ رادیواکتیو در داخل رگ در قسمت داخلی آرنج تزریق می‌شود. در حالی که یک دوربین ویژه تصویری از تیروئید را بر روی صفحه رایانه تولید می‌کند، بیمار روی تخت دراز می‌کشد.

اسکن‌های تیروئید اطلاعاتی در مورد ماهیت و اندازه تیروئید ارائه می‌دهند،

• بیوپسی سوزنی

اگر علت گواتر ندول یا گره تیروئید باشد گاهی نمونه برداری سوزی از ندول های تیروئید لازم میشود در طی بیوپسی سوزنی (FNA)، بکمک سوزن ظریفی یک نمونه از بافت گره یا ندول تیروئید برای ازمایش بافتی برداشته میشود.

درمان گواتر

درمان گواتر بستگی به اندازه گواتر، علائم و علت ایجاد گواتر دارد. پزشک متخصص غدد  ممکن است این موارد را توصیه کند:

• تحت نظر گرفتن . اگر گواتر بیمار کوچک است پرکار و یا کم کار نباشد و اثرات فشاری مثل تنگی نفس و اختلال بلع و… ایجاد نکرده باشد ، پزشک فوق تخصص غدد ممکن است فقط بیمار را تحت نظر بگیرد یعنی لازم باشد بیمار بصورت دوره ای هر چند ماه یکبار ویزیت شود تا در صورت بروز مشکل بررسی و درمان لازم انجام شود  .
• دارو. اگر علت ایجاد گواتر کم کاری تیروئید یا پر کاری تیرئید یا التهاب تیروئید باشد یا همزمان با گواتر وجود داشته باشد پزشک متخصص غدد دارو تجویز میکند .
• عمل جراحی. برداشتن تمام یا قسمتی از غده تیروئید (تیروئیدکتومی کامل یا جزئی) درمانی است که در صورت داشتن گواتر بزرگ آزاردهنده یا گواتر ایجاد کننده مشکل تنفسی و بلع انتخاب می‌شود. همچنین در برخی موارد در صورت وجود گواتر ندولی که باعث پرکاری تیروئید می‌شود نیز جراحی انجام میشود. در صورت سرطان تیروئید در اغلب موارد جراحی لازم است .بسته به میزان برداشت تیروئید، ممکن است بعد از عمل لووتیروکسین مصرف کنید.
• ید رادیواکتیو. در بعضی موارد از ید رادیواکتیو برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. ید رادیواکتیو به صورت خوراکی مصرف شده و از طریق جریان خون به غده تیروئید می‌رسد و سلول‌های پرکار تیروئید را از بین می‌برد. این درمان اندازه گواتر را کاهش می‌دهد اما در نهایت ممکن است باعث کم کاری تیروئید شود

mayoclinic

سوالات و نظرات خود را میتوانید از طریق کادر زیر همین صفحه ارسال نمایید .

---

دکتر صابر سادات امینی فوق تخصص غدد و متابولیسم و متخصص داخلی – شریعتی ، روبروی مترو قلهک ، کوچه سجاد ، ساختمان پزشکان سجاد ، طبقه دوم ، واحد ۴،تلفن ۲۲۶۲۴۸۶۳ –     ( تلفن منشی مطب برای رزرو وقت  ۰۹۲۲۶۸۳۱۸۴۸)

---

گواتردکتر متخصص فوق تخصص غدد تیروئید بهترین

سرطان تیروئید قابل درمان است ؟

تیروئیدیت یا التهاب تیروئید چیست ؟

کم کاری تیروئید پرکاری تیروئید علامت های هشداردهنده

آزمایش تیروئید شرایط انجام و آمادگی های قبل از انجام آن

آزمایش Anti TPO تیروئید چیست؟………..

ندول یا گره تیروئید چیست ؟

بیماران کم کاری تیروئید قرص تیروئید را چگونه مصرف کنند؟